Monitorinq imtahanları

“Azərbaycan Respublikasının Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyası haqqında Əsasnamə”də dəyişiklik edilməsi barədə” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 16 yanvar 2013-cü il tarixli 804 nömrəli Fərmanına əsasən, Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyasına yekun qiymətləndirmənin (attestasiyasının) təşkili məqsədilə Respublikanın ümumtəhsil müəssislərinin V-XI sinif şagirdləri arasında monitorinq imtahanlarını keçirmək vəzifəsi həvalə olunmuşdur.

TQDK fərmanın icrasını təmin etmək üçün 2013-cü ildə V sinif şagirdləri arasında, 2014-cü ildə V və VI sinif şagirdləri arasında ana dili (Azərbaycan bölməsi şagirdləri üçün Azərbaycan dili, rus bölməsi şagirdləri üçün rus dili) və riyaziyyat fənləri üzrə monitorinq imtahanları keçirmişdir. İmtahanlarda şagirdlərə açıq tipli tapşırıqlar təqdim olunmuş və onlar bu tapşırıqlar üzrə yazı işləri yerinə yetirmişlər.

“Azərbaycan Respublikasının Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyası haqqında Əsasnamə”də dəyişiklik edilməsi barədə” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 16 yanvar 2013-cü il tarixli 804 nömrəli Fərmanına əsasən, Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyasına yekun qiymətləndirmənin (attestasiyasının) təşkili məqsədilə Respublikanın ümumtəhsil müəssislərinin V-XI sinif şagirdləri arasında monitorinq imtahanlarını keçirmək vəzifəsi həvalə olunmuşdur. TQDK fərmanın icrasını təmin etmək üçün 2013-cü ildə V sinif şagirdləri arasında, 2014-cü ildə V və VI sinif şagirdləri arasında ana dili (Azərbaycan bölməsi şagirdləri üçün Azərbaycan dili, rus bölməsi şagirdləri üçün rus dili) və riyaziyyat fənləri üzrə monitorinq imtahanları keçirmişdir. İmtahanlarda şagirdlərə açıq tipli tapşırıqlar təqdim olunmuş və onlar bu tapşırıqlar üzrə yazı işləri yerinə yetirmişlər. 

Məlum olduğu kimi, müasir dövrdə həm beynəlxalq miqyasda, həm də müxtəlif ölkələrdə (Böyük Britaniya, ABŞ, Rusiya, Gürcüstan və s.) təhsil sahəsində şagird nailiyyətlərinin yazı işləri vasitəsilə qiymətləndirilməsindən geniş istifadə olunur. Bu, bir tərəfdən, şagirdlərin bilik və bacarıqları, təlimin nəticələri haqqında etibarlı məlumat əldə edilməsi, digər tərəfdən isə əldə olunan məlumatlar əsasında təhsil sahəsində müxtəlif istiqamətlərdə müsbət dəyişikliklərə (fənn kurikulumlarında və dərsliklərdə müvafiq dəyişikliklər aparılması, şagirdlərdə məntiqi təfəkkürün inkişaf etdirilməsi və s.) nail olunması baxımından əhəmiyyətlidir. Şagird nailiyyətlərinin yazı işləri vasitəsilə qiymətləndirilməsi zamanı qarşıya çıxan əsas çətinlik qiymətləndirmə prosesinə və onun nəticəsinə subyektiv amillərin təsir etməsidir. İndiyədək orta məktəblərdə yazı işlərini (o cümlədən inşaları) qiymətləndirmək üçün istifadə olunan meyarlar qiymətləndirməni aparan müəllimin öz fərdi yanaşmalarını ifadə edir. Bu isə şagird nailiyyətlərinin kütləvi qiymətləndirilməsi zamanı məqbul sayıla bilməz. Digər tərəfdən, bu vəziyyət qiymətləndirmədə obyektivlik meyarına əməl edilməsinə imkan vermir.
TQDK bunu nəzərə alaraq monitorinq imtahanlarında yazı işlərinin qiymətləndirilməsi üçün kurikulumun tələblərinə uyğun yeni qiymətləndirmə meyarları, bütövlükdə qiymətləndirmə prosesini həyata keçirmək üçün yeni qiymətləndirmə mexanizmi işləyib hazırlamışdır. 

Bununla da Respublika Prezidentinin 24 oktyabr 2013-cü il tarixli sərəncamı ilə təsdiq edilmiş Azərbaycan Respublikasında təhsilin inkişafı üzrə Dövlət Strategiyasında nəzərdə tutulan əsas strateji hədəflərdən birinin - təhsil pillələrinin bütün səviyyələrini əhatə edən yeni qiymətləndirmə mexanizmlərinin hazırlanmasına başlanmışdır. Burada qarşıya aşağıdakı məqsəd qoyulmuşdur: 

Təhsil sahəsində dövlət standartlarının təmin edilməsi üçün aparılan islahatların, o cümlədən yeni təhsil proqramlarının (kurikulumların) tədris prosesinə təsirinin müəyyən edilməsi, şagirdlər tərəfindən bu proqramlar üzrə materialların mənimsənilməsi, onlarda müvafiq bacarıq və vərdişlərin formalaşdırılması 
səviyyəsinin ölçülməsi, tədris prosesində müəllimlərin üzləşdiyi çətinliklərlərin aşkara çıxarılması, həmçinin yeni tapşırıq modelləri üzrə qiymətləndirmə mexanizminin formalaşdırılması. 

Yeni qiymətləndirmə sistemi aşağıdakı tələblərə əsaslanır: 

• təhsildə müsbət dəyişikliklərin aparılması üçün mühüm vasitə rolunu yerinə yetirməsi;
• təhsilin keyfiyyəti üçün əsas göstərici olan "şagirdin təlim nəticələri" haqqında etibarlı məlumatların əldə olunması;
• qiymətləndirmə vasitəsilə şagirdin bilik və bacarıqları haqqında kifayət qədər məlumat əldə edildikdən sonra fənn kurikulumlarında və dərsliklərdə müvafiq dəyişikliklərin aparılması;
• təhsildə olan bəzi neqativ hallara qarşı mübarizə funksiyasını yerinə yetirməsi;
• qiymətləndirmədə yeni yanaşma olan məntiqi təfəkkür vərdişlərinin yoxlanılması və onun inkişafının stimullaşdırılması.

Təqdim olunan bu vəsaitdə monitorinq imtahanlarının statistik təhlilləri, imtahanlarda istifadə olunmuş tapşırıqların elmi-metodiki təhlilləri, yazı işlərinin yeni mexanizmlə qiymətləndirilməsinə aid nümunələr verilmişdir. Vəsaitin orta məktəb müəllimləri, şagirdlər, ümumilikdə təhsil ictimaiyyəti üçün faydalı olacağına inanırıq.

Monitorinqin məqsədi: 

"Təhsil haqqında" Azərbaycan Respublikasının qanununda qeyd edilmiş Təhsil sahəsində dövlət standartlarının təmin edilməsi, bu istiqamətdə təhsildə keçirilən islahatların, yeni tədris proqramlarının (kurikulumların) tədris prosesinə təsirinin, şagirdlər tərəfindən bu proqramların mənimsənilməsi, onlarda müvafiq bacarıq və vərdişlərin formalaşdırılması səviyyəsinin ölçülməsi, müəllimlərin tədris prosesi zamanı proqramların tədrisində üzləşdiyi çətinliklərin müəyyənləşdirilməsi, üzə çıxarılması, həmçinin yeni tapşırıq modelləri üzrə qiymətləndirmə mexanizminin formalaşdırılması.